2.1 Diş

Dişliler, ilerledikçe temas eden dişlerin etkileşimi aracılığıyla katı cisimler arasında güç iletimi gerçekleştirir. İki dişli arasında temasın gerçekleştiği daire çevresine diş açıklığı dairesi denir. Diş açıklığı dairelerinin merkezleri arasındaki mesafe bir dişli çifti oluşturur ve çalışma uzaklığı olarak adlandırılır.

Dişler farklı profil tiplerine sahip olabilir. En yaygın profiller, bir daire üzerinde kaymadan yuvarlanan bir çizgiye ait bir noktanın yörüngesi olarak elde edilen bir eğri olan içe kıvrık şekilde olabilir.

Genellikle, dişler diş açıklığı yüzeyine uygun mesafede radyal yönde ilerler. Üst taraf, diş açıklığı yüzeyinden çıkan ve diş açıklığı dairesi ile dişli tepesi çemberi arasında yer alan bölüm olarak tanımlanır. Diş açıklığı dairesi ile kök dairesi arasındaki bölüme alt taraf adı verilir. Dişin yan yüzeylerinden her birine profil denir. Diş açıklığı dairesinden iki kısma ayrılır: dış kısma diş yüzü , iç kısma ise diş yanı adı verilir.

Dişin profili (şekil 1) iki bölüme ayrılabilir: dişli tepesi (h_a ) , diş açıklığı dairesi (d) ile dişli tepesi dairesi (d_a ) arasındaki radyal yöndeki mesafe; diş kökü (h_f ) ise diş dibini sınırlayan diş açıklığı dairesi ile kök dairesi (d_f ) arasındaki radyal mesafe olarak tanımlanmaktadır. Bu iki boyutun toplamı diş boyunu (h) oluşturur.

Dairesel diş açıklığı (p) diş açıklığı dairesi boyunca ölçülen, ardışık iki dişin iki homolog noktası arasındaki mesafe olarak tanımlanır. Aralık genişliği (e) ardışık iki diş arasındaki diş açıklığı dairesinin ark boyudur. Diş kalınlığı (s) dişin sınırladığı diş açıklığı dairesi arkının boyudur. Son olarak yanak genişliği (b) dişin eksenel boyutu olarak tanımlanır.

Dişlerin doğru bir şekilde birbirine geçmesi için, diş açıklığı dairesinin yarıçapı r₁ ve r₂ olan iki dişli aynı diş açıklığına (p) sahiptir. Dolayısıyla dairesel diş açıklığı, diş açıklığı dairesi ile aşağıdaki şekilde bağlantılıdır:

burada z, dişli üzerinde mevcut olan diş sayısıdır. Buradan, dişlilerin kullanımı için temel bir ölçüm elde edilebilir, yani modül m :

Dişlilerin doğru bir şekilde birbirine geçmesi için, dişliler aynı diş açıklığına (p) ve dolayısıyla aynı modüle (m) sahip olmalıdır.

Dişlerin sayısı da aşağıdaki formül kullanılarak iletim oranı (τ) ile ilişkilendirilebilir:

İki dişlinin birbirine geçmesi için gereken başka bir koşul ise, aynı helezon eğimi açısına sahip olmalıdır. Tahrik dişlisinin dişleri, iki diş açıklığı dairesi için ortak tanjant ile bir basınç açısı (α) oluşturacak yöne sahip kuvveti (F) tahrik edilen çarkın dişlerine aktarır. Basınç açısı (α) değeri, tüm diş profilinin içe kıvrık bir şekle sahip olması için dişlinin sahip olabileceği minimum diş sayısını etkiler. ELESA iletim elemanları 20° basınç açısına sahiptir.